هوش مالی

در گذشته؛ آن زمان که نوجوان بودیم، پدر و مادرم از سر کار به خانه بر می‌گشتند، ساعت پنج و نیم عصر شام می‌‌خوردند و رأس ساعت شش اخبار نگاه می‌کردند … امروز کسی را دور و برم نمی‌شناسم که با چنین نظمی زندگی کند. امروزه مردم کمتری طبق برنامه‌ی زمانی هشت تا پنج کار می‌کنند و مناسکی همچون شام خانوادگی کم‌کم ناپدید می‌شوند.

طی هزاران سال، خانوار معمولی در بیشتر نقاط دنیا نهادی بزرگ و چند نسلی بوده است. واحد خانواده در عصر کشاورزی کارکردهای مهم زیادی داشته است. خانواده همچون یک گروه تولیدی در مزرعه یا دهکده کار می‌کرد. فرزندان را آموزش می‌داد و از بیماران پرستاری و از سالخوردگان نگهداری می‌کرد.

تغییرات عمده در خانوار دقیقاً موقعی شروع شد که کشورها صنعتی و شهرنشین شدند. در این دوره، کار از خانه به کارخانه منتقل شد. آموزش به مدارس بیرون خانه برون‌سپاری گردید. خدمات بهداشتی به پزشک یا بیمارستان انتقال یافت و وظیفه‌ی خدمت‌رسانی به سالمندان به گردن دولت افتاد. در نتیجه، خانواده کوچک شد و تبدیل به الگوی فراگیری شد که با شرایط صنعتی و شهری تناسب بیشتری داشت.

تا اواسط دهه‌ی 1960، متخصصان اصرار داشتند که این الگو ـ پدری که کار می‌کند، مادری که خانه‌دار است و دو بچه‌ی کمتر از هجده سال ـ هرگز موقعیت برتر خود را از دست نمی‌دهد. در حال حاضر، کمتر از 25 درصد خانوارهای آمریکایی و اروپایی در این تعریف می‌گنجند.

خانوارهای تک سرپرست، زوج‌های ازدواج نکرده، زوج‌هایی که یک بار یا دو بار (یا بیشتر) ازدواج کرده‌اند و از روابط قبلی‌شان فرزند دارند، ازدواج‌های زمان پیری و، این اواخر، پیوند مدنی و قانونی همجنس‌گرایان، اگر آن را ازدواج به حساب نیاوریم، همه مطرح یا علنی شده‌اند. در نتیجه، طی چند دهه‌ی کوتاه، نظام خانواده ـ که زمانی سخت‌تر از هر نهاد اجتماعی دیگر تغییر می‌کرد ـ تحول یافته است. و تغییر سریع دیگری در راه است.

امروزه که به دلایل مختلفی همچون جهانی شدن و یا بیماری کرونا که شرکت‌ها کارهای خود را برون‌سپاری می‌کنند، خانواده‌‌ها آن را درون‌سپاری و پذیرش می‌کند. برای ده‌ها میلیون خانوار جهانی، کار تمام وقت یا پاره وقت به خانه برگشته است. همان انقلاب دیجیتالی که کار در خانه را آسان می‌کند، خرید و سرمایه‌گذاری و تجارت سهام و خیلی کارکردهای دیگر را نیز به خانه منتقل می‌کند.

آموزش کماکان در کلاس درس محبوس است. مراقبت از سالمندان بیش از پیش به خانه باز خواهد گشت. اشکال خانواده، شمار طلاق، فعالیت‌های جنسی، روابط بین نسلی، شیوه‌های آشنایی، پرورش کودک و سایر ابعاد زندگی خانوادگی، همه به سرعت متحول می‌شوند. مرز بین زمان کار و زمان خانواده و در کنار آن زمان‌بندی‌های ثابت، محو می‌شود. 

این مسأله باعث ایجاد و توسعه شکاف فرصت در نهاد استراتژیک خانواده گردیده است و فرصت طلبان این بار نیز برای رسیدن به اهداف خود روی مرکز اجتماع یعنی نهاد خانواده تمرکز کردهاند. 

کوچکترین عضو و مرکز جوامع بشری هم اکنون خانواده‌ها هستند. خانواده‌ها در محیط‌های اولیه (پدر، مادر و فرزندان) و ثانویه (فامیل یا بستگان) توسط قوانین فرهنگی داخلی اداره و محافظت می‌شوند. در سال‌های اخیر فرهنگ اقتصادی خانواده‌ها به شدت تغییر یافته و علاوه بر آسیب‌هایی مانند تجمل‌گرایی؛ روش مدیریت اقتصادی خانوارها به گونه‌ای است منجر به فقر، عدم اشتغال فرزندان و اهمیت پایین سلامتی تأمین کنندگان درآمد به جهت کار فیزیکی زیاد و اشتغال چندگانه نان آور خانواده است.

مرکز خانواده مادر است. مادر است که وظیفه تربیت نسل بعدی را به عهده دارد. و حقیقتاً مادر است که بیشترین قدرت نرم را در خانواده داراست. چراکه توانایی مستقیم و قابلیت تأثیرگذاری بر مرد خانواده را داراست. در خانواده بسیاری از مایحتاج از قبیل منزل، ماشین، دکوراسیون داخلی، اسباب و وسایل آشپزخانه و حتی البسه فرزندان با نظر و نفوذ مادر تصمیم‌گیری می‌شود. با تعمیم جهانی الگوی فوق می‌توان به این نتیجه رسید که جامعه‌ی بانوان بالاترین نفوذ را در مدیریت هزینه‌ دارد و در حقیقت شریان جریان نقدینگی بسیاری از بنگاه‌های کوچک و متوسط در اختیار بانوان است. حمایت ایشان از کسب و کاری موجب موفقیت و پیروزی آن کسب و کار و همچنین تحریم و بی‌توجهی ایشان موجب شکست و نابودی آن کسب و کار می‌شود. به همین دلیل بدست گرفتن ورودی فکری زنان و تدوین الگوهای سبک زندگی همواره مهم بوده و در اولویت بنگاه‌های تبلیغاتی و اقتصادی می‌باشد. بنابراین فرصت طلبان این بار نیز برای رسیدن به اهداف خود روی مرکز اجتماع یعنی نهاد خانواده تمرکز کردهاند. 

از آنجایی که باندهای انتقال فرهنگ درون خانواده، خانواده به خانواده (فامیل و بستگان) و دوست به دوست فیلتر ندارد؛ الگوهای رفتاری طراحی شده روی مادران تمرکز بیشتری دارد و الگوی رفتاری ترویج شده، از طریق محیط‌های ثانویه در جامعه توسعه می‌یابد و بدترین الگوی رفتاری حال حاضر در کنار سبک زندگی تجمل‌گرایی و مصرف گرایی، فرهنگ دلالی است که بدون دانش مالی و اقتصادی به بازار ارز، سکه، خودرو و ملک می‌رود و این سردرگمی و آشوب اقتصادی بزرگی است که همچون موریانه بنیان اقتصادی جامعه را سست می‌کند. 

یکپارچه‌سازی سیستم فوق پیچیده براندازی نرم، بوسیله‌ی ابزارهای ارتباطی در جهت رخداد پدیده جهانی شدن صورت می‌پذیرد. بدین منظور الگوهای یکسانی برای ترکیب و هم افزایی جریان‌های فکری مورد نیاز است تا بتواند به شتاب ایجاد شده؛ شتاب مضائف دهد. برای این منظور ابزارهای ارتباطی با استفاده از علوم تکنولوژی شناختی مأموریت هدفمندی برای ایجاد فرهنگی خاص دارند. این هدف برای سنین و جنسیت‌های متفاوت از طریق ابزارهای چون فیلم، کارتون، انیمیشن، ماهواره، اسباب بازی، موسیقی، مطبوعات، رادیو، خبرگزاری‌ها، اینترنت، شبکه‌های اجتماعی، طراحی عرفان‌های وارداتی  و …. صورت می‌پذیرد و مالکیت اصلی آن در اختیار آمریکا و صهیونیسم است.

ضمن اینکه در مسأله جنگ نرم و جابجایی اهداف؛ زمانیکه تمرکز مادران بجای تربیت فرزند صالح؛ بر تجمل گرایی، مصرف‌گرایی و … قرار گرفت، فرزندان خود به دنبال نیازهای خود می‌روند و به این ترتیب خوراک مناسبی برای طراحان جنگ نرم فراهم می‌شود.

در ایران هم اکنون نهاد خانواده متولی خاصی ندارد؛ اگر چه بسیاری از نهادها متولی بخشی خاص از این نهاد مقدس هستند ولی در مسأله آموزش‌های اقتصادی و ارتقاء هوش مالی خانواده‌ها تقریباً هیچ فعالیتی صورت نمی‌گیرد. 

چنانچه آموزش‌های لازم مدیریت پول و دانش اقتصادی در اختیار خانواده‌ها باشد پول در مدت بیشتری در خانواده حفظ می‌شود و با تبدیل آن به دارایی قدرت اقتصادی خانوار بالا می‌رود و با پیوند خانواده‌های دارای بنیان مالی مستحکم، فقر کاهش و اقتدار اقتصادی بالا می‌رود. 

همچنین نهادینه شدن دانش مالی باعث کاهش فشارها و همچنین افزایش درآمد خانواده می‌گردد. 

دستاورد دیگر انتقال دانش مالی به فرزندان باعث تسهیل امر اشتغال و رفع بیکاری و بالطبع شکل‌گیری خانواده‌های جوان از طریق ازدواج در سنین پایین‌تر خواهد بود. چراکه فرزندان با مشارکت در مدیریت مالی خانواده تجربه و تبحر کافی در اداره زندگی خود را کسب می‌نمایند. این موضوع باعث کاهش فشارهای خانوادگی و همچنین کاهش آسیب‌های اجتماعی می‌گردد. ترکیب زن و مرد مجهز به دانش مالی ریسک شکست مالی را پایین می‌آورد. همچنانکه آگاه هستید پیر شدن جمعیت ایران و کاهش آمار تشکیل خانواده و فرزندآوری یکی از مسایل اساسی امروز کشور ایران است. خانواده‌های با بنیان اقتصادی قدرتمند در کنار حل مشکل آب در شرق کشور این توانایی را دارند که جمعیت ایران بزرگ را تا دو برابر افزایش دهند.

جامعه دارای بنیان مالی محکم خانوادگی شتاب فزاینده‌ای در پیشرفت خواهد داشت.