تاریخچه اتاق فکر/مهندس علی رجبی ابهری

در سال 1941 شخصی به نام آلکس اوزبرن دریافت که جلسات پرزنته تجاری باعث محدود شدن توان خلق ایده‌های جدید می‌شوند. او به دنبال قوانینی بود که به افراد آزادی فکری و قدرت بیرون ریختن افکار و الهام ایده‌های جدید بدهد. اصطلاح “تفکر کامل” تعبیری بود که او اولین بار برای توصیف این جریان استفاده کرد، عنوانی که بعداً به “طوفان فکری” تغییر یافت.

او طوفان فکری را به عنوان یک تکنیک گرد هم‌آیی که در آن یک گروه تلاش می‌کنند با ارائه آنچه در ذهن دارند به حل یک مشکل خاص بپردازند، تعریف می‌کند. قوانینی که او تدوین کرد این چنین بود:

او دریافت که با پیروی از این قوانین، ایده‌های بسیار بیشتری خلق می‌شوند و مقدار بسیار زیادی از ایده‌های اصیل و سودمند بوجود می‌آید. کمیت باعث ایجاد کیفیت شد.

با استفاده از این قوانین محدودیت‌های طبیعی مردم کاهش یافت، محدودیت‌هایی که مانع می‌شد افکار خود را بیان کنند؛ چون فکر می‌کردند ممکن است اشتباه یا احمقانه باشد. اوزبرن همچنین فهمید که ایجاد ایده‌های احمقانه باعث تولید ایده‌های خوب هم می‌شود، زیرا این ایده‌ها روش تفکر مردم را عوض می‌کنند.

از سال 1941، طوفان فکری در سرتاسر جهان پخش شده است. این تکنیک برای اکثر مدیران تحصیل کرده شناخته شده است اما متأسفانه به دلیل عدم تمرین کافی و نبودن دسترسی به مواد اولیه با کیفیت معمولاً بدون اثر مانده است.

رفته رفته در دهه 1960 واژه اتاق فکر توسط آمریکاییان مطرح شد و به مرور در ادبیات علوم استراتژیک وارد شد. البته پیش‌تر كلمة اتاق فكر در جنگ‌هاي جهاني استفاده شده بود. در آن سال‌ها اتاق فكر  به مكان‌هايي نظامي اطلاق مي‌شد كه در آن گروهي از درجه‌داران گرد هم جمع شده و به تصميم‌گيري در مورد مسائل نظامي مي‌پرداختند. اما شكل امروزي اتاق فكرها يا كانون‌هاي تفكر در دهة هفتاد قرن بيستم و در امريكا مطرح شد.

بعد از گذشت سالیان متمادی هنوز هم اکثر مردم، تصورات عجیبی راجع به ماهیت اتاق‌های فکر و شرایط آنان دارند. بیشتر آنها، اتاق‌های فکر را مراکزی سری در برج‌های بلند، فوق‌العاده پیچیده با آدم‌های عجیب و غریب، و محل تولید فکر و دانش می‌د‌انند که به قولی افراد در آنجا می‌نشینند و پول می‌گیرند تا فکر کنند.

اتاق فکر اکنون توسط اکثر شرکت‌های بزرگ جهان استفاده می‌شود. خیریه‌ها، مؤسسات دولتی و غیردولتی و شرکت‌های تجاری هم از این روش‌ها سود می‌برند هر روز در نقطه‌ای از جهان از طوفان فکری استفاده می‌شود. ایده‌های جدید به طور سیل آسا از این جلسات بیرون می‌ریزند و بر روی جوامع تأثیر می‌گذارند.

اجازه دهید بحث را با یک مثال ادامه دهیم. هاليوود از جملة ارگان‌هاي فوق پيشرفته‌اي است كه در همان سال‌هاي ابتدايي بوجود آمدن اتاق فكر، به بهره‌برداري از اين پديده‌ی شگرف روي آورد. امروزه اتاق فكرهاي هاليوود بيشترين سهم را در تعيين خط مشي كلي اين ارگان بازي مي‌كنند.

در واقع سناريو و سوژه‌ی بسياري از فيلم‌هاي توليد شده در هاليوود نتيجه‌ی جلسات مكرر متخصصان اتاق فكرهاي اين مجموعه است. جالب است بدانيد كه درآمد خالص امريكا از صنعت فيلم‌سازي به خصوص از طريق هاليوود در چند سال گذشته چندين برابر بيشتر از درآمد خالص كشور پيشرفته‌ی ژاپن از صنعت فولاد بوده است.

این درآمد گاهاً حتي با پنجاه درصد از درآمد فروش نفت كشورمان برابری مي‌كند. اين بدان معناست كه در طول سال، امريكا فقط از صنعت فيلم‌سازي مبلغي معادل نيمي از درآمد فروش نفت ايران را به دست مي‌آورد.

 اما مسأله فقط به اینجا ختم نمی‌شود. هالیوود یک دولوپر[1] حکومتی است؛ به این مفهوم که در تغییر سبک زندگی جهان نقش به سزایی دارد.

نکته حائز اهمیت یکپارچگی بین ساختارهای طراحی، ساخت و فروش هالیوود است؛ بطوریکه این سازمان خودگران توانسته نقش موثری در خلق و توسعه “جریان بین‌المللی تغییر” داشته باشد.

[1] توسعه‌گر